С.Зориг бол флегматик темперамент давамгайлсан шинжтэй удирдагч.

С.Зориг бол флегматик темперамент давамгайлсан шинжтэй удирдагч.

      Дээрхи өгүүлбэр үнэн эсэхийг дараахь байдлаар шалгаж үзье.

ХОЛЕРИК

1. Тогтворгүй, байнгын хөдөлгөөнтэй, гар хуруугаараа ямар нэг юмыг үргэлж оролдож байдаг.

2. Омогтой, огцом ууртай.

3. Шийдэмгий, санаачлагатай.

4. Тэвчээргүй, биеэ барьж чаддаггүй.

5. Зөрүүд

6. Маргаан мэтгэлцээнд дийлэх хандлагатай

7. Үе үе эрч хүчтэй байдлаар ажилладаг

8. Хүмүүстэй ний нуугүй, илэн далангүй харилцдаг.

9. Азаа үзэх, аз турших дуртай.

10. Өсөрхөн уурлаж, гомдохдоо түргэн.

11. Сэтгэлийн хөдөлгөөнтэй, огцом түргэн хэл яриатай.

12. Хэрүүлч, зодоонч

13. Бусдын дутагдлыг тэвчиж чаддаггүй

14. Түрэмгий, дээрэлхүү, захиран тушаах дуртай

15. Гар, нүүрний хөдөлгөөн ихтэй

16. Түргэн шийдвэрлэж, асуудлыг хурдан шийдвэрлэх дуртай

17. Шинэ зүйлд дасахдаа удаан

18. Тавьсан зорилгодоо хүрдэг

19. Алхаа гишгээ огцом, хурдан хөдөлгөөнтэй

20. Ааш зан нь эрс амархан өөрчлөгдөж хувьсдаг

ФЛЕГМАТИК

1.      Эмх журамтай, нямбай

2.      Аливаад ул суурьтай, нухацтай ханддаг

3.      Хүлээцтэй

4.      Хоосон чалчих дургүй, дуу цөөтэй

5.      Аливаад болгоомжтой, бодлоготой ханддаг

6.      Сэтгэлийн хөдөлгөөн багатай, жигд тогтуун хэл яриатай

7.      Тайван удаан хөдөлгөөнтэй, нүүр гарын хөдөлгөөн бага

8.      Юмыг удаан ойлгож, сайн тогтоож хадгалдаг

9.      Эхэлсэн ажлынхаа эцсийг нь үздэг

10.  Хүч чадлаа хоосон зүйлд зарцуулдаггүй

11.  Ажил амьдралдаа хэвшсэн дэг журмыг хатуу барьдаг

12.  Сайшаал, шүүмжлэлд эмзэг мэдрэмтгий

13.  Сэтгэлийн хөдөлгөөнөө барьж чаддаг

14.  Өөрийг нь дооглож шоолохыг үл тоомсорлодог

15.  Хүсэл сонирхол, харилцаанд тогтвортой

16.  Ажил эхлэх, нэгээс нөгөөд шилжихдээ удаан

17.  Хүн бүгдтэй ижил харилцаатай

18.  Шинэ нөхцөлд дасан зохицохдоо удаан

19.  Өвчин зовлонд тэсвэр тэвчээртэй

20.  Уур уцааргүй

САНГВИНИК

1. Хөгжилтэй, баяр баясгалантай, тачигнатал чанга хөхөрдөг

2. Эрч хүчтэй, ажилсаг

3. Эхэлсэн зүйлээ дуусгалгүй орхих нь цөөнгүй

4. Өөрийн үнэлэлт дээгүүр

5. Шинэ зүйлийг түргэн ойлгож, амархан тусгаж авдаг

6.Сониуч, харилцаанд тогтворгүй

7. Эвгүй, бүтэлгүй, муу юманд зовж шаналах нь бага

8. Янз бүрийн нөхцөлд түргэн дасан зохицдог

9. Аливаа шинэ ажлыг сонирхон хийж, оролдох дуртай

10. Сонирхолгүй зүйлд амархан дургүй нь хүрдэг

11. Ямар ч ажилд идэвхитэй оролцдог ба нэг ажлаас нөгөөд амархан шилждэг

12. Бусдыг уриалж зохион байгуулах дуртай

13. Нийтэч, уриалгахан, шинэ хүмүүсийн дэргэд нэрэлхээд инээдэггүй

МЕЛАНХОЛИК

1. Ичимхий бүрэг
2. Шинэ орчинд дасахдаа муу, сандарч тэвддэг
3. Танихгүй хүмүүстэй холбоо тогтоох сонирхолгүй
4. Өөрийн хүчинд итгэлгүй, эргэлздэг
5. Ганцаардлыг амархан даван туулдаг
6. Ажил амьдралын бүтэлгүй, амжилтгүй тохиолдолд сэтгэлээр амархан унадаг
7. Бодлогоширон гиюүрэх талтай
8. Амархан ядардаг
9. Сул, аяархан хэл яриатай
10. Ярьж байгаа хүнийхээ зан төлөвт зохицож чаддаг
11. Өрөвчхөн, уян сэтгэлтэй
12. Сайшаал шүүмжлэлд маш мэдрэмтгий
13. Өөртөө болон бусдад өндөр шаардлага тавьдаг
14. Хардаж сэрдэх талтай
15. Өвчин зовлонд эмзэг хандаж айдаг
16. Хэтэрхий гомдомтгой
17. Хүн бүртэй өөрийн бодол санааг солилцдоггүй
18. Идэвх санаачлага багатай, бүрэг ноомой
19. Дуулгавартай, хүлцэнгүй
20. Бусдаар өрөвдүүлж, туслуулах дуртай

Дээр 4 темпераментийн шинжүүдийг бичлээ. Нэг багц шинжид 16-аас дээш тийм гэж хариулбал тухайн темпераментад хамаарна гэсэн үг  Гэхдээ нэг хүнд дан ганц темперамент зонхилдоггүй, дөрвүүлээ хоршин байдаг.

       Дээрхи 4 темпераментуудын шинжийг С,Зориг-н үүднээс шалгаад үзвэл флегматик темперамент давамгайлж байна. Шинжүүдийг тус бүр аваад үзвэл:

1.            Эмх журамтай, нямбай: “Тийм” 

      С.Зориг маш эмх журамтай мөн нямбай. Энэ нь түүний гэрийн хүмүүжилтэй илүү нягт холбоотой байх. Түүний аав нь монголын дээд боловсролын салбарын томоохон зvтгэлтнvvдийн нэг, МУИС-ийн декан, Боловсролын яамны орлогч сайд, харин ээж нь эмч хүн байв. Ийм хүмүүсийн гэрийн орчин мөн хүүхдийх нь хүмүүжил ямар байх нь ойлгомжтой.

          “Өнөөдөр” сонины саяхны нэгэн дугаар дээр С.Зориг агсны хувийн тэмдэглэлийн дэвтэр дээрхи бичлэгүүдийг тавьсан байсан. Энэ дэвтэр МУИС-ын аспирантур, ШУКО-н тэнхимийн багш С.Зоригийн тэмдэглэлийн дэвтэр байв. Дэвтэр дээр хичээл ордог оюутнуудын нэрс, тэднийг тус бүр дүгнэн тодорхойлж хэрхэн ажиллах талаар , тэнхимийн багш нарын дунд зохион байгуулах үйл ажиллагаа, хэдэн мөрт шүлэг  зэрэг тэмдэглэлүүдийг бичсэн байлаа. Энэ дэвтэр С.Зориг нямбай гэж бэлхнээ харуулж байв.

2.      Аливаад ул суурьтай, нухацтай ханддаг: “Тийм”

“... ер нь бол манай хvмvvс ихийг vзэж, харж, мэдэж байгаа учир тэд өнөөгийн байдалд дургvйцэх нь зvй ёсны юм. Зарчим ёсоор бол манай нийгэм тэргvvнийх байх учиртай. ...Манай ард тvмний амьдралын тvвшин тун дорой зөвхөн амьдралын наад захын хэрэгцээг л хангаж байна. ...Бодож санаж байгаа зvйл нь дорой, эринээсээ хоцорсон нь тун тод харагдаж байна. ...Улсын эдийн засгийн бодлогыг vндсээр нь солих хэрэгтэй юм. Бид улсаа өндөр хөгжилтэй орон болгох хэрэгтэй. Японы тvвшинд очтол өдий байгаа ч би монгол хvний саруул ухаанд итгэдэг юм”. 1984 он 4 дvгээр сар Москва хот. Дvvдээ бичсэн захидлаас. 

         Энэ захиаг МГУ-н оюутан С.Зориг 22 настайдаа бичжээ.

3.      Хүлээцтэй: “Тийм”

       1990 оны 04 сарын 27 Сүхбаатарын талбай. Жагсагчид болон цэрэг цагдаагийн хоорондхи “урт гудам” улам нарийссаар. Хүмүүс юунд ч юм бэ урагшаа л түрэн шахцалдсаар. Энэ үед саарал ордны баруун жигүүрээс “Та нар чинь өвсөнд хуйларсан мал шиг яагаад дайраад байгаа юм бэ?” гэж хэлсэн нь залууёын зэвүүцлийг дэвэргэв. Хэрэв энэ үед мөргөлдөөн болсон бол түүнийг зогсоох бэлээхэн өмнөд хөршийн туршлага байв. Ер нь өнөөгийн нийгэмд шилжих үүд хаалга хаагдахад ойрхон байлаа.

      Гэтэл Санжаасүрэнгийн Зориг хоёр хүнээр өргүүлэн шахцалдсан олны дунд орчихсон, цагаан хоолойгоор үг хэлж харагдав.” Залуусаа ! Бид аливаа өдөөн хатгалгад автаж болохгүй.Тайван замын тэмцэл Бидний гол зорилго.Ард түмэн бидний хэн болохыг ширтэн харж байна. Бидэнд ардчилалд тэсвэр, тэвчээр хэрэгтэй. Ардчиллыг дэмжиж байгаа бол дор дороо зайгаа барин арагшаа болцгоо. За одоо урд талын эгнээнийхэн сууцгаа..Арынхан нь...гээд хүмүүсийн гүн рүү орж, тэдэнд аль болохоор үгээ хүргэхийг хичээж хүлээцтэй тайван байхыг сануулсаар...

4.      Хоосон чалчих дургүй, дуу цөөтэй: “Тийм”

       Анхны 13-н дундаас гол үзэл сурталч удирдан зохион байгуулагч нь С.Зориг байв.Гэвч тэрээр олон үг унагах нь цөөн.Хэдий Ц.Элбэгдорж шиг уран цэцэн олон үггүй ч, оновчтой голыг нь олсон цөөн үгээр хэлэх гэсэн санаагаа тодорхой, ойлгомжтой хэлдэг байв.

5.      Аливаад болгоомжтой, бодлоготой ханддаг: “Тийм”

        Японы сэтгvvлч эмэгтэй Кvдо Миёкогийн “Азид бадарсан ардчиллын салхи” номоос “... Гялалзуур зангvй, өөртөө бат итгэдэг, хvмvvсийг тайван байлгадаггvй, эрх тушаалд шунагч шинжийн яг эсрэг магадгvй номхон хvлцэнгvй, дуулгавартай биш байх. ...Өөрсдийнхөө хvссэн өөрчлөлт шинэчлэлтийг өглөө, оройны зуурт бvтэх ажил биш гэдгийг тэр сайн мэдэж байсан. Залуухан эмэгтэйн нvдээр харвал Зориг ирээдvйн чангахан удирдагчаар бэлтгэгдэж байгаа юм биш биз.”

6.      Сэтгэлийн хөдөлгөөн багатай, жигд тогтуун хэл яриатай:” Тийм”

С.Зоригийг анх хараад төрсөн сэтгэгдлээ японы сэтгүүлч ийнхүү дүрсэлжээ.

...С.Зориг дуугаа өндөрсгөлгүй нам дуугаар ярих мөртлөө тавьсан асуултад маш оновчтой хариулж байв.... гэсэн байна.

7.      Тайван удаан хөдөлгөөнтэй, нүүр гарын хөдөлгөөн бага: “Тийм”

   Түүний хэд хэдэн телевизэд өгсөн ярилцлага болон фото зургуудыг харж байхал дээрхи шинж давамгай ажиглагдсан.

8.      Юмыг удаан ойлгож, сайн тогтоож хадгалдаг: “Үгүй”

9.      Эхэлсэн ажлынхаа эцсийг нь үздэг: “Тийм”

       Тэр эхэлсэн ажлынхаа эцсийг нь үздэг. Цагаан морин жилийн хувьсгалыг хийхэд түүнд шантрах, буцах шалтгаан маш олон байсан.Харин тэр энэ бүхнийг үл харгалзан тууштай тэмцсээр эхлүүлсэн ажилдаа цэг тавьж чадсан.

10.  Хүч чадлаа хоосон зүйлд зарцуулдаггүй: “Тийм”

Тэр үргэлж төлөвлөгөөтэй ажилдаг байсан. Ямар ажил хийх шаардлагатай, юуг нь хийх шаардлагагүйг тэр сайн мэддэг.

11.  Ажил амьдралдаа хэвшсэн дэг журмыг хатуу барьдаг”Тийм”

12.  Сайшаал, шүүмжлэлд эмзэг мэдрэмтгий: “Үгүй”

13.  Сэтгэлийн хөдөлгөөнөө барьж чаддаг: “Тийм”

       Тэрээр хаяахан зөөлнөөр инээвхийлэх бөгөөд ихэвчлэн бодлогоширонгуй дүр төрхтэй байдаг.

14.  Өөрийг нь дооглож шоолохыг үл тоомсорлодог: “Тийм”

Дооглож, шоолуулах байтугай түүнийг заналхийлж, ээжийг нь хүртэл ална гэж заналхийлж байхад тэрээр энэ бүхнийг үл тоомсорлон зорилгодоо хүрсэн.

15.  Хүсэл сонирхол, харилцаанд тогтвортой” Тийм”

16.  Ажил эхлэх, нэгээс нөгөөд шилжихдээ удаан “Үгүй”

17.  Хүн бүгдтэй ижил харилцаатай”Тийм”

      Нас хүйс, мэргэжил, гарал угсаа харгалзахгүй тэр ямар ч хүнтэй ялгаагүй ижил харьцдаг байв. Энэ зарчмыг  ч нийгэмдээ дэлгэрүүлэхийн төлөө байсан билээ.

18.  Шинэ нөхцөлд дасан зохицохдоо удаан “Үгүй”

С.Зориг шинийг эрэлхийлэгч байсан.

       19.  Өвчин зовлонд тэсвэр тэвчээртэй: “Тийм”

        20, Уур уцааргүй  “Тийм”

Флегматик темпераментийн 20 шинжийг С.Зориг дээр аваад үзвэл “Тийм” гэсэн хариулт 16 байна. С. Зориг бол флегматик темперамент давамгайлсан удирдагч. 

Вестминстерийн систем

   Вестминстерийн систем

      Вестминстерийн парламентат ёсийг “эзэн хаант төр” хэмээх анилал руу түлхээд баруун хойд Европ, Испанид тогтож буй ардчиллыг хэмжээгүй эрхт хант засгаас төдий ялгалгүй орхидог нь нийдэм буй.

       Хэдийгээр Британийн төрийн тогтолцоо нь 18-р зуунд эрх мэдэл хуваарилах сонгодог онолын эх загвар болж байсан боловч түүхэн хувьсал хөгжлийн явцад нэгдмэл төвлөрсөн засгийн жишээ болон хувирчээ.

          Төрийн байгуулалтын онцлог

     Британи хамгийн анхны үндсэн хуульт хаант засаг мөн боловч өдгөөг хүртэл бичмэл үндсэн хууль үгүй билээ. Тиймээс парламентаас тогтоож байгаа аливаа үндсэн хуульчилсан актыг үндсэн хуульд оруулж буй нэмэлт, түүний салшгүй хэсэг хэмээн үзсээр явдаг юм.

    Ингэж Парламент нь Үндсэн хуульдаа шууд нэмэлт өөрчлөлт оруулдаг системийг “уян систем” хэмээн нэрийддэг байна. Гэтэл “чанга систем”-тэй улсад ард түмний санал асуулга явуулах, муж улсын засгийн газруудын тодорхой хувь нь сайшаах зэрэг босго тавьдаг ажээ.

     Вестминстерийн хэмээн нэрлэгдэх Британийн парламентын системийг эрх мэдэл хуваарилах онолын зүгээс харвал, төрийн эрх мэдэл хоорондоо нийлэгшиж холилдсон байдаг онцлогтой.

    Олон намын тогтолцоотой, холбооны байгууламжтай, эрх мэдэл хуваарилсан тогтолцоотой орнуудын хувьд Британийн загвар яг эсрэг зүйл мөн.

     Үндсэн хуулийн онолчид өдгөө Британийн гүйцэтгэх эрх мэдэл хүчтэй буюу сул байдаг хэмээн мэтгэдэг.

-       Хүчтэй хэмээн нотолдог хэсэг нь Засгийн газар парламентаа хянаж байдаг, үйл ажиллагаагаа хууль тогтоох эрх мэдлээр дэмждэг, зорилгодоо хялбар хүрдэг зэргийг эш болгодог.

-       Харин сул хэмээн нотлодог хэсэг нь Засгийн газрын бүрэлдэхүүн нь ихэвчлэн парламентийн гишүүдээс бүрддэг, парламент дахь хүчний тэнцвэр, ялангуяа, олонх болсон намаас хэт хамааралтай зэргийг дурдан гаргасан нь бий.

      Бүрэлдэхүүний хувьд парламентийн олонхи, засгийн газар, нам гурав нэг нь нөгөөгөөсөө үүсч гарсан цогц байдаг. Энэ цогц нь үйл ажиллагааны хувьд тэдгээр байгууллагын хоорондын эрх мэдлийн нарийн зааг шугамыг арилгаж балархай болгодог байна. Иймээс эрх мэдэл хуваарилах онолын үүднээс үзвэл хэн хэнээ хянаж, үйл ажиллагааны хуваарь тэнцэл нь хаагуур ялгарч байгаа нь тодорхойгүй.

     Үүнээс гүйцэтгэх эрх мэдэл хүчтэй эсэх тухай маргаан үүсдэг. Үнэндээ харилцан ууссан цогц зүйлийг нэг нь нөгөөгөөсөө хүчтэй гэхчлэн ялгаж ярих нь хэцүү юм.

     Ихэнхи ном зохиолд Вестминстерийн гэгдэх эл системийг засгийн газар давамгайлсан гэж үздэг.

      Засгийн газар давамгай гүйцэтгэх эрх мэдэл гэдэгт гүйцэтгэх эрх мэдлийн байгууллага нь парламент дахь сахилга баттай олонхид түшэглэх бололцоотой Британи, Австрали, Шинэ Зеландад буй систем юм. Тэнхим нь гүйцэтгэх, хууль тогтоох эрх мэдлийг хоёуланг нь хянадаг.

     Иймээс Британийн төрийн тогтолцоонд парламентын засаглалын үед төрийн эрх мэдлийг төвлөрүүлэх хувилбар хэмээн тодорхойлж болно. Эрх мэдлийн хоорондын нарийн зааг байхгүй, хутгалдсан байдал нь үүний гол мөн чанар болох нь харагдаж байна.

Парламентад ялсан намаас Засгийн газрыг шууд байгуулна. Ингэснээр:

-       Парламентийн олонхи

-       Засгийн газар

-       Ялсан намын удирдлага гурвуул нэг хүний гарт төвлөрөх бололцоог олгоно. Тэр хүн бол “ерөнхий сайд” юм.

     Ерөнхий сайдыг Эзэн хаанаас томилно. Үнэндээ ялсан намын дарга шууд парламентийн олонхийн дэмжлэгээр ерөнхий сайд болдог байна.

            Эдийн засаг нам сонгууль

       Британийн төр засаг ийнхүү эрх мэдлийн хэт төвлөрөл дээр үндэслэж байна. Энэ Вестминстерийн системийн гол онцлог юм.

       Төрийн өмч давамгайлсан аж үйлдвэрийн систем Британийн эдийн засагт томоохон байр суурь эзэлдэг.

       Улсын аж үйлдвэрийн газруудын удирдах зөвлөл нь Сайдаас томилогдож, хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөө зэрэг зарим чиг үүрэг нь шууд яамны хяналтад нээлттэй байдаг юм. Гэхдээ зөвлөл дэх яамны нөлөө нь өдөр бүр Парламентаас өгөөд байдаг биш гэдгийг тэмдэглэх хэрэгтэй.

       Чухамдаа иймээс улстөрийн системийн зорилго нь

-       Төр

-       Капитал

-       Хөдөлмөр гурвын зөвшилцөлд хүрэхэд оршино.

Хатуу сахилга баттай хоёр намын систем бол Британийн онцлог юм.

        Сонгуулийн систем нь мажоритар байх агаад үнэмлэхүй олонхийн санал авсан нам ялалт байгуулна. Нэг тойргоос нэг хүнийг үнэмлэхүй олонхийн саналаар сонгодог энэ систем нь хоёр намын хатуу системийг тогтоож өгөөд зогсохгүй, хариуцлага ч тодорхой байдаг.

        Хоёр намын систем нь сонгогчид илт ялгаатай хоёр хөтөлбөр санал болгож, ялсан нь 4 жил бүх эрх мэдлийг эзэрхэж, цогц хөтлөн явуулах бөгөөд иргэдээс төр засгийг шууд хянах бололцоо олгодог.

       Весминстерийн парламентат ёсны намын систем, сонгуулийн онцлог нь Боннын мөн ёсны намын болон сонгуулийн философиос тэс өмнөө юм. Германы сонгуулийн пропорциональ тогтолцоо нь нийгэм дэх улс төрийн сонирхлыг тольдон буулгахыг эрхэм болгодог. Харин Британид хэрэглэдэг мажоритари тогтолцоонд тулгамдсан асуудлыг хөндсөн давуу сонирхлыг шалгаруулдгаараа ондоо юм.

      Британийн байгуулалд парламент, засгийн газар, нам гэсэн гурван систем нэг цогц болон яс нэгдэж, ажилладаг байна.

      Вестминстерийн системийг дүгнэн профессор Беррингтон бичихдээ:

...Британийн загварын амин чанар бол холбоот улс, эрх мэдлийн функциональ хуваарилалт бүхий улсад байдаг шиг эрх мэдлийг задалж сарниулахаас зайлсхийхэд оршино. Нэгдмэл улсын хэлбэр нь эрх мэдлийг орон даяар дээд хэмжээнд төвлөрүүлж, гүйцэтгэх хууль тогтоох эрх мэдлийн нийлэгшил нь төвд түгжрэл, гацаа гарахаас сэргийлдэг. гэжээ.